Narodowy Dzień Pamięci „Żołnierzy Wyklętych”

Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych to święto państwowe obchodzone 1 marca, upamiętniające żołnierzy antykomunistycznego i niepodległościowego podziemia. Termin obchodów święta nie jest przypadkowy, bowiem 1 marca 1951 roku w więzieniu przy Rakowieckiej 37 na warszawskim Mokotowie wykonano wyrok śmierci na siedmiu członkach IV Zarządu Głównego Zrzeszenia "Wolność i Niezawisłość", ostatnich koordynatorach "Walki o Wolność i Niezawisłość Polski z nową sowiecką okupacją" – Łukaszu Cieplińskim, Józefie Batorym, Franciszku Błażeju, Karolu Chmielu, Mieczysławie Kawalcu, Adamie Lazarowiczu, i Józefie Rzepce.

„Żołnierze wyklęci”, zwani także „Żołnierzami niezłomnymi” to nazwa żołnierzy tworzących powojenną konspirację niepodległościową. Zajęcie Polski przez Armię Czerwoną  i włączenie połowy jej terytorium do ZSRS sprawiło, że dziesiątki tysięcy żołnierzy nie złożyło broni. Gotowi byli walczyć o odzyskanie niepodległości, wypełnić złożoną przysięgę. Konspiracja ta była – aż do powstania Solidarności – najliczniejszą formą zorganizowanego oporu społeczeństwa polskiego wobec narzuconej władzy. W roku największej aktywności zbrojnego podziemia, w 1945r., działało w nim bezpośrednio 150-200 tysięcy konspiratorów z czego 20 tysięcy z nich walczyło w oddziałach partyzanckich. Kolejnych kilkaset tysięcy stanowili ludzie zapewniający partyzantom aprowizację, wywiad, schronienie i łączność. Doliczyć trzeba jeszcze około dwudziestu tysięcy uczniów z podziemnych organizacji młodzieżowych, sprzeciwiających się komunistom. Łącznie daje to grupę ponad pół miliona ludzi tworzących społeczność Żołnierzy Wyklętych. Ostatni „leśny” żołnierz ZWZ-AK, a później WiN – Józef Franczak „Laluś” zginął w walce w 1963 roku. Propaganda władzy komunistycznej w Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej określała żołnierzy podziemia mianem zaplutych karłów reakcji. Żołnierze podziemia antykomunistycznego za swoje działania skazywani byli na śmierć, wieloletnie więzienie lub pobyt w obozach. Niektórych sądzono w procesach pokazowych, jak rotmistrza Witolda Pileckiego czy księdza Władysława Gurgacza. Według szacunków historyków, do połowy lat 50-tych przez konspirację antykomunistyczną przeszło ponad 250 tysięcy ludzi. Z tej liczby zginęło około 50 tysięcy, w tym 5 tysięcy osób skazano na karę śmierci. Wśród ofiar byli także m.in.  rotmistrz Witold Pilecki, generał August Fieldorf "Nil", Mieczysław Dziemieszkiewicz „Rój”, Józef Kuraś „Ogień”, Zygmunt Szendzielarz „Łupaszka” czy Danuta Siedzikówna "Inka".